Çocuğunuza Nasıl Felsefi Sorular Sorarsınız?

Pandemi sürecinde, tüm dünyada pek çok Çocuklarla Felsefe uygulayıcısı çocuklarla çevirimiçi oturumlar yaptı ve evdeki aileler için içerikler üretmeye çalıştı. Ama bazıları aynı zamanda çocuklarıyla ilgilenen ebeveynlerdi. Bunlardan biri, İrlanda’da iki oğluyla yaşayan Çocuklarla Felsefe uygulayıcısı Lukasz Krzywon. Evde kapalı olduğumuz dönemde oğullarıyla felsefi soruları ele aldıkları videoları çekip YouTube üzerinden de paylaştı. Kısa süre önce de ebeveynlerin çocuklarıyla benzer felsefi sorular üstüne nasıl kafa yorabileceğine dair ipuçlarını paylaştığı bir yazı paylaştı. Lukasz’dan bu yazıyı Türkçeye çevirerek paylaşmak için izin istediğimde “Tabii ki!” dedi ve hem bir Çocuklarla Felsefe Uygulayıcısı hem de bir ebeveyn olan Lukasz’ın önerilerini sizlerde buluşturmam mümkün oldu.

Evde çocuğunuzla felsefi sorular sormak üzerine bir yazı olsa da sınıfına Çocuklarla Felsefeyi taşımak isteyen öğretmenle için de Çocuklarla Felsefe yönteminin bazı temel taşlarını içeren ve öğrencilerinizle felsefi kavramlar üstüne konuşmakta yol gösterebilecek ipuçları aynı zamanda…

Çocuğunuza nasıl felsefi sorular sorarsınız?

Mutluluk nedir? Evrenin bir sonu var mı? Hayat nedir?

Hiç hayatın büyük sorularını çocuğunuzla incelemek istediniz mi? “Bilgelik sevgisi” anlamına gelen felsefe, bu soruları 2500 yıldan uzun süredir soruyor. Antik Yunan filozoflarından günümüze kadar, insanların merakı hiç azalmadı. Peki kim bir çocuktan daha meraklı olabilir?

Çocukların merak etme konusundaki doğal yatkınlığının gelişmesini istiyorsak, o merakı işlemeli ve cesaretlendirmeliyiz. Her ne kadar öğrencilere ilham veren harika öğretmenler olsa da okullar genel olarak merak ve sorgulama yerleri olamayabiliyor, daha ziyade tekrar yapma ve sıkıntıyla anılabiliyor. Öğretmenler, ezberlenmesi gereken hazır cevaplar veriyor. Çoğunlukla müfredatı izleme gerekliliği, çocuğun merak ve keşif ihtiyacının önüne geçebiliyor. Ama bunu yapmanın başka bir yeri var…

Robin Hood’un hikayesini hatırlıyor musun? Robin Hood iyi bir insan mıydı? Bir hırsız iyi bir insan olabilir mi? İyi bir insan olmak ne demek?

Çocuklarla felsefi sorgulama yapmanın tutkulu bir uygulayıcısı olarak, evde çocuklarınızla büyük soru ve fikirleri ele alırken ilerleyebilmek için birkaç ipucu paylaşmak isterim.

1. İncelemek istediğiniz bir soru bulun. Bir ebeveyn olarak bu soruyu bulduğunuzda, yatmadan önce hikaye saatinde veya akşam yemeği sofrasında bunu sorabilirsiniz ama genelde çocukların kendi soruları vardır. Bu sorular bir kitaptan, filmden veya gerçek hayat olaylarından ilhamla çıkabilir ama felsefede, basit cevapları olmayan soruları ararız; bizi, daha büyük fikirleri anlamak için daha derinlere götürecek soruları—adalet, iyilik, güzellik, cesaret bunlardan birkaçı.
2. Çocuklardan sorularını genişletmelerini ve ayrıntılı hale getirmelerini isteyin. “….dediğinde ne demek istedin?” “Bana bunu konuda daha fazla şey söyleyebilir misin?”
3. Örnek vermelerini isteyin ve o örnekleri inceleyin. “Birinin iyi olduğu bir zamana örnek verebilir misin?” “İki arkadaşınla paylaşman gereken bir kekin yarısını yemek adil midir?”
4. Bir adım geri atın ve çocuğun cevaplamaya çalıştığı soruya dönmesini sağlayın. “Yani/bu durumda… (asıl soruyu tekrar sorun) mi?”
5. Argüman ve gerekçelerini sorun. Neden diye sorun. “Bana bunun nedenini söyleyebilir misin?” “Neden böyle düşünüyorsun?” “Neden böyle olduğunu düşünüyorsun?” “Bu neden önemli?”
6. Şeytanın avukatını oynayın. Tartışma oluşturmak adına bariz bir şekilde çocuğunuzla farklı fikirde olun ve sizin neden yanıldığınızı ispatlamasına izin verin.
7. Çocuğunuza, kendi fikrine nasıl karşı çıkabileceğini veya onun aksini düşünen biri olsa acaba ona ne söylerdi diye sorun. 

Kısa süre önce İngiltere’deki The Philosophy Man’in kurucusu Jason Buckley’le konuştuğımda çok güzel bir metaforla örnek verdi. “Çocuğunuzla felsefe yapmak biraz numaradan dövüşmeye benzer. Karşı koymak için ittirebilecekleri kadar direnç sağlarsınız ama onlara aşırı yüklenmek de istemezsiniz.” Oyuncu olun ve derin tartışmanızın keyfini çıkarın. Çocuklar sürprizlerle doludur ve bu tartışmadan kimin daha çok şey öğreneceğini kim bilir?

Bazı felsefi soruları nasıl araştırdığımız konusunda ilham isterseniz, ben ve iki oğlumuzun (5 ve 10 yaşlarında) sevdiğimiz çocuk kitaplarından hareketle sorular sorduğumuz YouTube videolarımız Thinking Together At Home u izleyebilirsiniz.

Lukasz Krzywon